Bale, crkva Svetog Duha

Malo izvan srednjovjekovnih gradskih zidina Bala, nekada važnog kaštela pod vlašću akvilejskog patrijarha, smještena je gotička crkva Svetog Duha oslikana kasnogotičkim zidnim slikama. Građena je u 15.st. i već tada ispunjena šarenim freskama majstora Alberta iz Konstanza. Slike se prvi put spominju 1964. godine u doktorskoj disertaciji B. Fučića, istraživača zidnih slika, koji je zapazio sličnosti ovih fresaka s Albertovim načinom slikanja. Na zidnim oslicima uočljivo je miješanje talijanskih i kontinentalnih utjecaja uz "meki" stil srednje Europe, upučujući na umjetnost podalpskog pojasa te datiranje zidnih oslika u sredinu 15.st..

ARHITEKTURA

Datacija: 15. st.

Funkcija: kapela

Opis crkve: Jednobrodna četvrtasta građevina ravnog začelja nadsvedena je šiljato-bačvastim svodom.

ZIDNE SLIKE

Datacija: 15. st.

Stislko razdoblje: gotika

Kulturni krug: -

Autor/Radionica: Albert iz Konstanza

Ikonografski program: 

BOČNI ZIDOVI CRKVE: prizori u dva vodoravna niza; prizori Kristološkog ciklusa

           - JUŽNI ZID, GORNJI POJAS: početak Kristološkog ciklusa; prizori iz ciklusa Kristove mladost - susret Marije i Elizabete, Rođenje

                                                             Kristovo (anđeli, Krist, Marija, štalica), Pokolj nevine dječice (Herod, vojnici), Bijeg u Egipat (Josip, Krist,

                                                              magarac, Marija)

           - JUŽNI ZID, DONJI POJAS: prikazi uništeni, naziru se Bičevanje Krista i Uhićenje Krista

           - SJEVERNI ZID: Poklonstvo kraljeva (Baltazar, Bogorodica, Gašpar, Josip, kraljevi, Krist, Marija, Melkior), prizori iz ciklusa Muke -

                                        Molitva na gori (apostoli, Bog Otac, Ivan, Jakov, kalež, Krist, Petar), Poslijednja večera (apostoli, Krist)

ISTOČNI ZID:

GORNJI POJAS: prizor Prijestolje milosti sa svecima (Antun Padovanski, arkanđeo, Bog Otac, Duh Sveti, Ivan Krstitelj, Krist, Kristofor, Mihovil)

DONJI POJAS: SREDIŠTE - oštećeni prizor, u sačuvanom (gornjem) djelu prizora naziru se glave dvaju likova s aureolama i gornji rubni

                                               dijelovi arhitektonske konstrukcije s vijencem akantusova lišća; upućuje na to da se radi o gornjem rubu prijestolja

                          DESNO OD SREDIŠTA: svetački likovi pod arkadama

                          LIJEVO OD SREDIŠTA: prizor potpuno izgubljen

ZAPADNI ZID: simbolični prikazi raja i pakla

           - DESNO OD VRATA: crvene valovite linije shematski prikazuju plamenove; među linijama se nazire blijedi ljudski lik, što upućuje da

                                                se radi o prikazu pakla

           - LIJEVO OD VRATA: djelomično sačuvani detalji arhitekture predstavljaju dvore nebeskog kraljevstva; simbolični prikaz raj

           - IZNAD VRATA: anđeli sa svicima 

OTKRIĆE FRESAKA I POVIJESNE RESTAURACIJE

Pronalazak fresaka: 20.st.

Restauracije:

2000. - Konzervatorski odjel iz Rijeke pod vodstvom restauratora Radovana Oštrića, studeni/prosinac, skinut je gornji premaz

2001. - Konzervatorski odjel iz Rijeke pod vodstvom restauratora Radovana Oštrića, srpanj, izvedena prva faza konsolidacije (ćisćenje i opsav rubova, injektiranje kriticno raslojenih zona nositelja slikanog sloja)

2002. - Konzervatorski odjel iz Rijeke pod vodstvom restauratora Radovana Oštrića, rujan 2001. - studeni 2002., završena konsolidacija, slikani je sloj dočisćen, fiksiran i slikarski reintegriran